سردبیر محترم
کرونا ویروس 2019 ابتدا از شهر ووهان استان هوبی کشور چین شیوع یافت و فقط در طول 2 ماه، طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت به یک بیماری همه ­گیر در سطح جهانی تبدیل شد. کووید-19 یک بیماری عفونی تنفسی حاد با علائم اصلی تب، سرفه و تنگی نفس شناخته می­شود که قدرت انتقال و شیوع بالایی دارد (1). با همه­ گیری کووید-19 مجموعه­ای از مشکلات روانی، جسمانی و اجتماعی مرتبط با کرونا ویروس 2019 در بسیاری از مردم جهان ایجاد شده است. اگر به این مشکلات توجه نشود ممکن است پیامدهای روان­شناختی همه­گیری کووید-19 در جمعیت عمومی برای مدت طولانی باقی بماند و تبدیل به یک بحران پزشکی در جهان شود (2). در واقع، به نظر نمی­رسد که مقابله با کووید-19 به‌وسیله واکسیناسیون و غربالگری خاتمه یابد. پیامدهای میان مدت و بلندمدتی که ممکن است بازماندگان تجربه کنند هنوز به صورت دقیق مشخص نشده است و نیازمند بررسی­های طولانی­تری می‌باشد (3). تا به امروز نتایج مطالعات طولی حاکی از این واقعیت دارد که بیش از نیمی از بیماران مبتلاء به کووید-19 که در بیمارستان بستری شده بودند، پس از بهبودی دچار سندرم کووید-19 شده بودند و بین 3 تا 6 ماه علائم و نشانگان بیماری را تجربه می­کردند (4). نتایج مطالعه مروری کریسپو و همکاران (2021) نیز نشان داد در دوران پسا کووید-19 شاهد شیوع اختلالات روانشناختی، مشکلات جسمانی و تغییر سبک غذایی بسیاری از مردم جهان خواهیم بود (5).
اصطلاح کووید-19 طولانی یا سندرم کووید-19 معمولاً برای توصیف مجموعه­ای از علائم و نشانه­هایی استفاده می­شود که پس از ابتلاء به کرونا ویروس 2019 ایجاد می­گردد. موسسه ملی بهداشت و مراقبت عالی بریتانیا، کووید طولانی را به عنوان کووید-19 علامت­دار مداوم (علائم بین 4 تا 12 هفته) و سندرم پس از کووید-19 (زمانی که علائم بیش از 12 هفته طول بکشد) توصیف می­کند (5). به تازگی نیز سندرم کووید-19 توسط سازمان بهداشت جهانی  به عنوان یک نگرانی بین المللی مراقبت­های بهداشتی به رسمیت شناخته شده است و  برای آن کد استفاده اضطراری صادر شده است. طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت سندرم کووید-19 به عنوان یک بیماری دارای نشانگان پایدار و مداوم در افرادی که پس از مدتی کرونا ویروس 2019 را شکست داده­اند، تعریف می­گردد (6). نوع علائم پایدار، شیوع، مدت و شدت آن‌ها پس از بهبودی کووید-19، و همچنین عوامل خطر ایجاد کننده آن‌ها، هنوز تحت بررسی هستند. چند مطالعه طیف گسترده­ای از علائم پایدار را پس از بستری شدن در بیمارستان و همچنین بهبودی سرپایی گزارش کرده­اند. شایع­ترین علائم شامل سردرد، سرگیجه، اختلالات تعادل و هماهنگی، مشکل در توجه، تمرکز و حافظه، و همچنین خستگی مزمن، بی خوابی، افسردگی و اضطراب بود (7). در این زمینه، فرناندز-دلاسپناس و همکاران (2021) در پژوهشی علائم طولانی مدت افسردگی و اضطراب را در بیماران اسپانیایی بهبود یافته از کووید-19 مورد بررسی قرار دادند. در این پژوهش 1969 مرد و زن شرکت داشتند که بین 6 تا 8  از بستری شدنشان در بیمارستان می­گذشت. بررسی­های انجام شده حاکی از شیوع 16/2و 19/7درصدی اضطراب و افسردگی در بیماران بهبود یافته از کووید-19 داشت (8).
سندرم پس از کووید-19 می­تواند به دلیل مکانیسم‌های مختلفی مانند سندرم بعد از بستری در بخش مراقبت­های ویژه بیمارستان، سندرم خستگی ناشی از قرنطینه خانگی، آسیب دائمی اندام‌ها یا موارد دیگر باشد. در ابتدا تصور می‌شد سندرم کووید-19 محدود به بازماندگان مراقبت‌های بیمارستانی و بیماران بستری شده در بخش مراقبت­های ویژه است، اما به مرور زمان بررسی­های انجام شده نشان داد افرادی که در بیمارستان بستری نشده بودند و فقط به صورت سرپایی مداوا شدند نیز در خطر ابتلاء به سندرم کووید-19 هستند (3). با این حال، مطالعات بیشتری برای تعیین علت دقیق این علائم بایستی انجام شود. این علائم طولانی مدت ممکن است تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد و باعث افزایش نشانگان افسردگی و اضطراب گردد (5). در همین راستا، کاواسلان و همکاران (2021) در مطالعه­ای به بررسی سندرم کووید-19 بر روی 1007 بیمار ترکیه­ای بهبود یافته از کووید-19 پرداختند. نتایج نشان داد 39 درصد از بیماران حداقل دارای یک بیماری بودند و 47/5درصد نیز دارای علائم بیماری بودند. همچنین خستگی، کاهش وزن، کیفیت خواب پایین و افسردگی در 29/3درصد از بیماران مشاهده گردید. 25/4درصد از افراد پس از بهبودی دارای مشکلات تنفسی بودند (9). در مطالعه­ای دیگر، ایوانس و همکاران (2021) اثرات شناختی، جسمانی و روانی بستری شدن در بیمارستان­های انگلستان را طی کووید-19 مورد بررسی قرار دادند. 1077 بیمار پس از 6 ماه بهبودی در مطالعه شرکت کردند. نتایج به‌دست آمده نشان داد 17 درصد احساس خستگی بسیار شدیدی می­کردند، 21 درصد دارای خستگی شدیدی بودند، 46 درصد مشکلات خفیفی داشتند و 36 درصد احساس بهبودی کامل می­کردند. از طرفی دیگر، عواملی مانند زن بودن، میانسالی، ابتلاء به بیماری­های مزمن و خاص موجب پایداری علائم کووید-19 در افراد گردید (10).
بیماران مبتلا به کووید-19یا افراد مشکوک به آن، معمولاً با ترس و اضطراب عواقب بعدی این ویروس کشنده مواجهند. افراد تحت قرنطینه نیز ممکن است احساس خستگی، تنهایی، افسردگی و خشم را تجربه کنند (2). همچنین برخی از علائم شایع این بیماری مانند تب، بدن درد، از دست دادن حس چشایی و بویایی، کاهش اکسیژن خون، سرفه و خشکی گلو، اضطراب کووید-19 را در بیماران بالا می­برد که تمامی این موارد ممکن است سبب شکل­گیری پریشانی روان­شناختی و استرس پس از سانحه در این افراد شود (11). در واقع، سطوح بالای خستگی و اضطراب حاصل از شرایط قرنطینه باعث افزایش قابل توجه نیاز به مراقبت افراطی از خود می­شود، اما به دلیل ناشناخته بودن کووید-19، فرد ناکامی­های زیادی را در پاسخ به این نیاز تجربه می­کند که سبب تشدید ترس، اضطراب و افسردگی در افراد می­گردد. به همین دلیل لازم است قبل از هر چیزی گروه­های آسیب­پذیر مداخلات و درمان­های روانشناختی لازم را دریافت نمایند (9). در همین راستا، پیریاموادا و همکاران (2021) در پژوهشی اثربخشی مداخلات روانشناختی در کاهش اضطراب بیماران هندی در دوران پسا کرونا را مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه 30 نفر مشارکت داشتند که 15 نفر از آن‌ها تحت درمان روانشناختی قرار گرفتند. نتایج پس آزمون نشان داد اضطراب بیمارانی که مداخلات روانشناختی را دریافت کرده بودند به میزان قابل توجهی کاهش یافت (12).
نزدیک به دوسال از همه‌گیری کووید-19 در سطح جهان می­گذرد اما همچنان این ویروس کشنده در حال جهش است. در این دوران بسیاری از افرادی که به کووید-19 مبتلا شدند از نظر روان­شناختی بسیار آسیب دیدند که بر روی عملکرد خانوادگی، اجتماعی و شغلی آن‌ها تأثیرات بسزایی بر جای گذاشت. از سویی دیگر، با توجه به نقش سلامت روانی در افزایش سیستم ایمنی بدن، ارتقاء کارآمدی واکسن کووید-19 و تسریع روند درمان بیماران، پیشنهاد می­گردد در دوران پسا کرونا ویروس 2019 به سلامت روانشناختی افراد جامعه توجه بیشتری گردد.