دوره 8، شماره 1 - ( 1402 )
جلد 8 شماره 1 صفحات 4-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khayatan M, Mousavi S M, Hosseini S. The Role of Medical Sciences Universities in Innovation Ecosystem and Knowledge Based-Economy. Manage Strat Health Syst 2023; 8 (1) :1-4
URL: http://mshsj.ssu.ac.ir/article-1-671-fa.html
URL: http://mshsj.ssu.ac.ir/article-1-671-fa.html
خیاطان مهدی، موسوی سید مسعود، حسینی سعید. نقش دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در زیست‌بوم نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان. راهبردهای مدیریت در نظام سلامت. 1402; 8 (1) :1-4
کارشناسی ارشد کارآفرینی، معاونت تحقیقات و فناوری، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران ، mehdi.khayatan@gmail.com
چکیده: (547 مشاهده)
امـــروزه دانش و نــــوآوری به‌عنوان عوامل مهم ایجاد ثروت پذیرفته‌شده و در سطح دولت و مؤسسات و همچنین در سطح خرد و کلان، فرصت‌ها و چالش‌های جدیـــدی را فراهــــم کرده است. در سطح کلان، کشورهای درحال‌توسعه و سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی به طراحی راهبردها و چهارچوب‌هایی برای رسیدن به اقتصاد دانش‌محور که در آن‌ها ثروت و درآمد بر مبنای توانایی‌های دانش و نوآوری است اقدام می‌کنند (۱).
بدون شک دانشگاه‌ها در چند سال اخیر علاوه بر مأموریت‌های ذاتی خود به‌عنوان پایگاه اصلی تولید و انتشار علم و دانش، نقش محوری در تحقق اهداف اقتصاد دانش‌بنیان و گسترش نوآوری بر عهده‌دارند. درواقع میان دانشگاه‌ها و جامعه رابطه‌ای دوجانبه مبتنی بر دانش ایجادشده و ایفای نقش فعال در توسعه اقتصادی به مأموریت دانشگاه افزوده گردیده است (۲). در جوامع دانش‌بنیان از دانشگاه‌ها به‌عنوان نهادی که منبع تولید و توسعه انتقال دانش و فناوری و منشأ اختراعات خلاقانه می‌باشد و ازلحاظ اقتصادی باصرفه است، یاد می‌شود و به‌واسطه فعالیت‌های کارآفرینانه ازجمله سرمایه‌گذاری‌های مشترک پژوهشی، توسعه فناوری، نوآوری صنعتی و تشکیل شرکت‌های دانش‌بنیان زایشی که به‌عنوان بنگاه‌های مهم اقتصادی جهت انتقال فناوری جدید به صنعت محسوب می‌شوند، نقشی اساسی در ثروت آفرینی اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کنند (۳,۴).
یکی از اقدامات صورت گرفته برای حمایت از فعالیت‌های کارآفرینانه، مطالعه دانشگاه‌ها و محیط‌های پیرامونی آن در قالب زیست‌بوم‌های نوآوری و فناوری می‌باشد که برای نیل به توسعه اقتصادی و فناورانه ضروری است. زیست‌بوم نوآوری و فناوری، سیستمی پویا و از بازیگران دانشگاهی، صنعتی، نهادها، سازمان‌های علمی، اقتصادی و دولت تشکیل‌شده است (۵).
به گفته محققان، در عرصه سلامت نیز نوآوری‌های متعددی رخ‌داده است که به افزایش توانایی آن‌ها در پاسخ دادن به انتظارات بیماران ازنظر امید به زندگی، کاهش هزینه‌ها، افزایش کیفیت زندگی، بهبود تشخیص و روش‌های درمان منجر شده است. در بخش‌هایی مانند دارو، زیست‌فناوری و تجهیزات پزشکی این تأثیر بسیار بیشتر از سایر حوزه‌ها می‌باشد؛ بنابراین برای اینکه صنعت و جامعه بتوانند از پتانسیل اجتماعی-اقتصادی دانشگاه‌ها بهره‌مند شود، نتایج تحقیقات باید منتشر، کاربردی و ازنظر اقتصادی در قالب محصولات و خدمات نوآورانه مورد بهره‌برداری قرار گیرد (۶).
دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز با توجه به شرایط محیطی پیچیده و فناوری‌های نوظهور و پویایی زیست‌بوم نوآوری و فناوری دیگر نمی‌توانند با رویکردها و شیوه‌های سنتی، مسائل و مشکلات گوناگون خود را مرتفع نمایند و اگر بخواهند به رشد و توسعه و حیات خود به‌عنوان نقشی که در زیست‌بوم نوآوری و فناوری در راستای توسعه علم و فناوری و پاسخگویی به نیازمندی‌های جامعه دارند، پاسخ دهند؛ ملزم به انطباق هر چه بیشتر با محیط و برنامه‌ریزی و اقدام مؤثر جهت تغییرات بنیادی در استراتژی، ساختار، روش‌ها و فناوری‌ها به‌منظور تضمین بقای بلندمدت خود هستند (۷).
بااین‌وجود از سه دهه گذشته فعالیت‌هایی درزمینه‌ی تولید زیست داروها در ایران آغازشده و ایران امروز در تولید محصولات زیست‌فناوری رتبه دوم را در آسیا به دست آورده است. ایران در پژوهش‌های سلول‌های بنیادی رتبه ۱۴ جهان و اول منطقه را به خود اختصاص داده و تولید‌کنندگان و مؤسسات تحقیقات دارویی کشور به دانش فنی و توانمندی‌های پیشرفته‌ای در این حوزه دست‌یافته‌اند. در حال حاضر ۲۰ داروی زیست‌فناوری در ایران تولید می‌شود که در درمان بیماری‌های خاص مانند انواع سرطان، ام‌اس (Multiple Sclerosis: MS) و هموفیلی کاربرد دارند (۸). در فعالیت‌های مرتبط با حوزه سلامت بیش از ۱۴۲۵ شرکت دانش‌بنیان ثبت‌شده و بالغ‌بر ۸۰۰ هسته فناور نیز در مراکز رشد دانشگاه‌های علوم پزشکی مستقر هستند (۹).
علی‌رغم اقدامات صورت گرفته، دانشگاه‌های علوم پزشکی همچنان در ابتدای مسیر فناوری و نوآوری و حرکت به سمت دانشگاه‌های کارآفرین و تحول‌گرا قرار دارند. به همین منظور ضروری است دانشگاه‌های علوم پزشکی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اجزای زیست‌بوم نوآوری و فناوری، با تمرکز و جدیتی مضاعف به ایجاد و تقویت زیرساخت‌های قانونی، مالی، ساختاری و مدیریتی خود در راستای آموزش و ترویج فرهنگ کارآفرینی و افزایش خلاقیت و نوآوری سرمایه انسانی تحت پوشش اقدام کنند تا بستر مناسب جهت تولید و تجاری‌سازی دانش و فناوری برحسب مسائل و نیازهای سلامت جامعه و صنعت، بیش‌ازپیش فراهم گردد. بدیهی است دانشگاه‌ها برای طی کردن این مسیر با مشکلات زیادی مواجه هستند؛ دولت وظیفه دارد با تدوین لوایح دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها، بسترسازی مناسبی را برای مرتفع نمودن مشکلات فراهم نماید. البته در این مسیر استفاده از تجارب کشورهای موفق و پیشرو می‌تواند گره‌گشای بسیاری از چالش‌های پیش رو باشد.
در پایان انتظار می‌رود دانشگاه‌های علوم پزشکی با حمایت و مدیریت کارآمد تحقیقات، دارایی‌های فکری و فعالیت‌های فناورانه اعضای هیئت‌علمی، دانشجویان و محققین درزمینه‌ی پژوهش‌های اثربخش، ثبت اختراع، اعطای حق لیسانس، تشکیل هسته‌های فناور، شرکت‌های زایشی و دانش‌بنیان، فرصت‌های بهره‌برداری از فناوری برای کارآفرینان عرصه سلامت تسهیل شود و به گسترش نوآوری‌های بومی و درون‌زا جهت صرفه‌جویی‌های اقتصادی و نیل به اهداف عالی نظام سلامت که همان کاهش هزینه‌های سلامت و بهبود کیفیت زندگی در سطح جامعه می‌باشد، نائل گردند.
بدون شک دانشگاه‌ها در چند سال اخیر علاوه بر مأموریت‌های ذاتی خود به‌عنوان پایگاه اصلی تولید و انتشار علم و دانش، نقش محوری در تحقق اهداف اقتصاد دانش‌بنیان و گسترش نوآوری بر عهده‌دارند. درواقع میان دانشگاه‌ها و جامعه رابطه‌ای دوجانبه مبتنی بر دانش ایجادشده و ایفای نقش فعال در توسعه اقتصادی به مأموریت دانشگاه افزوده گردیده است (۲). در جوامع دانش‌بنیان از دانشگاه‌ها به‌عنوان نهادی که منبع تولید و توسعه انتقال دانش و فناوری و منشأ اختراعات خلاقانه می‌باشد و ازلحاظ اقتصادی باصرفه است، یاد می‌شود و به‌واسطه فعالیت‌های کارآفرینانه ازجمله سرمایه‌گذاری‌های مشترک پژوهشی، توسعه فناوری، نوآوری صنعتی و تشکیل شرکت‌های دانش‌بنیان زایشی که به‌عنوان بنگاه‌های مهم اقتصادی جهت انتقال فناوری جدید به صنعت محسوب می‌شوند، نقشی اساسی در ثروت آفرینی اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کنند (۳,۴).
یکی از اقدامات صورت گرفته برای حمایت از فعالیت‌های کارآفرینانه، مطالعه دانشگاه‌ها و محیط‌های پیرامونی آن در قالب زیست‌بوم‌های نوآوری و فناوری می‌باشد که برای نیل به توسعه اقتصادی و فناورانه ضروری است. زیست‌بوم نوآوری و فناوری، سیستمی پویا و از بازیگران دانشگاهی، صنعتی، نهادها، سازمان‌های علمی، اقتصادی و دولت تشکیل‌شده است (۵).
به گفته محققان، در عرصه سلامت نیز نوآوری‌های متعددی رخ‌داده است که به افزایش توانایی آن‌ها در پاسخ دادن به انتظارات بیماران ازنظر امید به زندگی، کاهش هزینه‌ها، افزایش کیفیت زندگی، بهبود تشخیص و روش‌های درمان منجر شده است. در بخش‌هایی مانند دارو، زیست‌فناوری و تجهیزات پزشکی این تأثیر بسیار بیشتر از سایر حوزه‌ها می‌باشد؛ بنابراین برای اینکه صنعت و جامعه بتوانند از پتانسیل اجتماعی-اقتصادی دانشگاه‌ها بهره‌مند شود، نتایج تحقیقات باید منتشر، کاربردی و ازنظر اقتصادی در قالب محصولات و خدمات نوآورانه مورد بهره‌برداری قرار گیرد (۶).
دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز با توجه به شرایط محیطی پیچیده و فناوری‌های نوظهور و پویایی زیست‌بوم نوآوری و فناوری دیگر نمی‌توانند با رویکردها و شیوه‌های سنتی، مسائل و مشکلات گوناگون خود را مرتفع نمایند و اگر بخواهند به رشد و توسعه و حیات خود به‌عنوان نقشی که در زیست‌بوم نوآوری و فناوری در راستای توسعه علم و فناوری و پاسخگویی به نیازمندی‌های جامعه دارند، پاسخ دهند؛ ملزم به انطباق هر چه بیشتر با محیط و برنامه‌ریزی و اقدام مؤثر جهت تغییرات بنیادی در استراتژی، ساختار، روش‌ها و فناوری‌ها به‌منظور تضمین بقای بلندمدت خود هستند (۷).
بااین‌وجود از سه دهه گذشته فعالیت‌هایی درزمینه‌ی تولید زیست داروها در ایران آغازشده و ایران امروز در تولید محصولات زیست‌فناوری رتبه دوم را در آسیا به دست آورده است. ایران در پژوهش‌های سلول‌های بنیادی رتبه ۱۴ جهان و اول منطقه را به خود اختصاص داده و تولید‌کنندگان و مؤسسات تحقیقات دارویی کشور به دانش فنی و توانمندی‌های پیشرفته‌ای در این حوزه دست‌یافته‌اند. در حال حاضر ۲۰ داروی زیست‌فناوری در ایران تولید می‌شود که در درمان بیماری‌های خاص مانند انواع سرطان، ام‌اس (Multiple Sclerosis: MS) و هموفیلی کاربرد دارند (۸). در فعالیت‌های مرتبط با حوزه سلامت بیش از ۱۴۲۵ شرکت دانش‌بنیان ثبت‌شده و بالغ‌بر ۸۰۰ هسته فناور نیز در مراکز رشد دانشگاه‌های علوم پزشکی مستقر هستند (۹).
علی‌رغم اقدامات صورت گرفته، دانشگاه‌های علوم پزشکی همچنان در ابتدای مسیر فناوری و نوآوری و حرکت به سمت دانشگاه‌های کارآفرین و تحول‌گرا قرار دارند. به همین منظور ضروری است دانشگاه‌های علوم پزشکی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اجزای زیست‌بوم نوآوری و فناوری، با تمرکز و جدیتی مضاعف به ایجاد و تقویت زیرساخت‌های قانونی، مالی، ساختاری و مدیریتی خود در راستای آموزش و ترویج فرهنگ کارآفرینی و افزایش خلاقیت و نوآوری سرمایه انسانی تحت پوشش اقدام کنند تا بستر مناسب جهت تولید و تجاری‌سازی دانش و فناوری برحسب مسائل و نیازهای سلامت جامعه و صنعت، بیش‌ازپیش فراهم گردد. بدیهی است دانشگاه‌ها برای طی کردن این مسیر با مشکلات زیادی مواجه هستند؛ دولت وظیفه دارد با تدوین لوایح دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها، بسترسازی مناسبی را برای مرتفع نمودن مشکلات فراهم نماید. البته در این مسیر استفاده از تجارب کشورهای موفق و پیشرو می‌تواند گره‌گشای بسیاری از چالش‌های پیش رو باشد.
در پایان انتظار می‌رود دانشگاه‌های علوم پزشکی با حمایت و مدیریت کارآمد تحقیقات، دارایی‌های فکری و فعالیت‌های فناورانه اعضای هیئت‌علمی، دانشجویان و محققین درزمینه‌ی پژوهش‌های اثربخش، ثبت اختراع، اعطای حق لیسانس، تشکیل هسته‌های فناور، شرکت‌های زایشی و دانش‌بنیان، فرصت‌های بهره‌برداری از فناوری برای کارآفرینان عرصه سلامت تسهیل شود و به گسترش نوآوری‌های بومی و درون‌زا جهت صرفه‌جویی‌های اقتصادی و نیل به اهداف عالی نظام سلامت که همان کاهش هزینه‌های سلامت و بهبود کیفیت زندگی در سطح جامعه می‌باشد، نائل گردند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
