دوره 9، شماره 4 - ( 1403 )
جلد 9 شماره 4 صفحات 283-281 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Emamgholipour Sefiddashti S, Forghani Dehnavi S S. Organ Donation and Transplantation Panel: Current Status, Future Challenges. Manage Strat Health Syst 2025; 9 (4) :281-283
URL: http://mshsj.ssu.ac.ir/article-1-817-fa.html
URL: http://mshsj.ssu.ac.ir/article-1-817-fa.html
امامقلی پورسفیددشتی سارا، فرقانی دهنوی سیده سمیه. تابلوی اهدای عضو و پیوند: وضعیت کنونی، چالش‌های آینده.
یک نامه به سردبیر. راهبردهای مدیریت در نظام سلامت. 1403; 9 (4) :281-283
دانشگاه علوم پزشکی تهران ، ss.forghani.d@gmail.com
چکیده: (223 مشاهده)
روش‌های درمانی متعددی برای درمان بیمارانی که کارکرد طبیعی ارگان‌های بدن را ازدست‌داده‌اند وجود دارد، با توجه به هزینه‌هایی که انتخاب هر روش برای نظام سلامت دارد از یک‌سو و محدودیت‌های مالی نظام سلامت، می‌بایست مداخلاتی که هزینه اثربخش‌تر هستند، انتخاب شوند. پیوند (سلول، بافت و اعضای بدن) به‌عنوان یکی از روش‌های درمانی باعث نجات جان انسان‌های بسیاری شده است و توانسته عملکردهای ضروری بدن را بازیابی کند، به‌نحوی‌که جایگزین با اثربخشی قابل‌مقایسه برای آن وجود ندارد.
تفاوت قابل‌ملاحظه عرضه عضو پیوندی و تقاضای آن (نیازهای برآورد نشده بیماران) در سرتاسر جهان منجر به وسوسه قاچاق اعضای بدن انسان می‌شود (۱). هرچه تقاضا بر عرضه پیشی بگیرد نرخ قاچاق اعضا بیشتر می‌شود (۲).
سود سالانه قاچاق عضو حدود ۸۴۰ میلیون تا ۱/۷ میلیارد دلار می‌باشد و تخمین زده می‌شود تنها ۱۰ درصد از پیوندهای انجام‌شده برای بیماران لیست انتظار در سراسر جهان به‌صورت قانونی می‌باشد. در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ تنها در ۲۵ کشور قاچاق اعضا وجود داشته است؛ درحالی‌که هم‌اکنون تقریباً در همه جای جهان این پدیده وجود دارد. در سال ۲۰۱۴ حدود ۱۲ هزار پیوند غیرقانونی اعضا در جهان انجام‌شده که دوسوم آن‌ها پیوند کلیه بوده است. قیمت کلیه در بازار سیاه بین ۵۰ هزار تا ۱۲۰ هزار دلار است درحالی‌که فروشنده عضو تنها ۱۰ درصد این مبلغ را به دست می‌آورد و مابقی سهم قاچاقچی و سایر واسطه‌ها می‌شود. بیشتر قربانیان، افراد با درآمد پایین هستند که غالباً به علت ضعف آگاهی از عواقب خطرناک این اعمال و به خیال خود با انگیزه انتفاع مالی دست به این اقدام می‌زنند که در صورت زنده ماندن از کار خود پشیمان می‌شوند (۲).
برای به تعادل رسیدن بازار اعضای پیوندی، کشورها می‌بایست فرآیندها و سیستم سلامت خود را به نحوی توسعه دهند که عرضه عضو پیوندی از طریق توسعه، گسترش و ارتقا برنامه‌های اهدای عضو (اهداکننده زنده یا اهداکننده فوت‌شده) افزایش یابد و مدیریت و برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از این منابع انجام گردد.
در ایران حدود ۲۵ هزار نفر در صف انتظار برای پیوند هستند و هر ۱۰ دقیقه یک نفر به این لیست اضافه می‌شود، هر ۲ ساعت یک نفر به علت نرسیدن عضو پیوندی فوت می‌کند، هر ۱۲ ساعت یک نفر عضو پیوندی را دریافت و به زندگی برمی‌گردد. در سال ۱۴۰۱ تعداد ۵ تا ۸ هزار بیمار مرگ مغزی در کشور بوده است که حدود هزار مورد رضایت به اهدای عضو داشته‌اند. شاخص اهدای عضو ایران از اهداکننده فوت‌شده در سال ۲۰۲۲ براساس آخرین گزارش منتشرشده ۱۲/۲۰ به ازای یک‌میلیون نفر جمعیت بوده که با شاخص اهدای عضو قابل‌قبول ۳۰/۸۰ و شاخص اهدای عضو ایده آل ۴۸/۷۰ فاصله زیادی دارد (۳) و ایران از میان ۴۶ کشور در جایگاه ۲۴ ام جهان و اول منطقه قرار دارد. کشورهایی چون اسپانیا، امریکا و پرتقال با نرخ ۴۶/۰۳، ۴۴/۵۰ و ۳۰/۸۰ در رتبه اول تا سوم جهان قرار دارند (۴).
از منظر نرخ اهدا به ازای اهداکننده زنده کشورهای ترکیه، کره جنوبی و عربستان صعودی با نرخ ۵۶، ۴۸/۰۲ و ۴۱ رتبه‌های اول تا سوم جهان را به دست آورده‌اند. ایران با نرخ ۱۵/۲۸ به ازای یک‌میلیون نفر جمعیت در جایگاه نهم جهان و چهارم منطقه بعد از کشورهای عربستان، عراق و سوریه قرار دارد (۴).
ازآنجاکه تا مسیرهای قانونی برای تعادل این بازار هموار نشود؛ از طریق راهکارهایی مثل ایجاد بازار سیاه، قاچاق اعضا، قاچاق انسان و غیره (که تبعات زیادی برای کشورها دارد) این تعادل، ایجاد خواهد شد؛ پس به تعادل رساندن بازار اعضای پیوندی اهمیت بسیاری برای نظام سلامت و بیماران دارد و می‌بایست استراتژی‌ها و اقدامات برای مدیریت این موضوع در سطح کلان و خرد برنامه‌ریزی و اجرا شود.
تغییر سیستم اهدای عضو از حالت انتخابی به انصرافی (۵)، اصلاح فرآیندهای تشخیص سریع مرگ مغزی به‌منظور افزایش تعداد اعضای واجد شرایط جهت اهدا (۶)، تلاش برای افزایش اثربخشی سیستم تخصیص اعضا (۶)، ایجاد شبکه جامع بانک اعضای بدن (۷)، مشوق‌های اهدای عضو برای اهداکنندگان مانند معافیت‌های مالیاتی (۷)، حمایت از خانواده‌های اهداکننده عضو، در نظر گرفتن اولویت‌هایی برای برخورداری از خدمات در نظام سلامت و غیره برای آن‌ها (۷)، قدردانی از خانواده‌های اهداکننده عضو فوت‌شده و ساخت مستند و برنامه‌های تبلیغاتی در خصوص اقدام خداپسندانه ایشان (۷)، اجباری کردن اهدای عضو افرادی که خودشان مسبب مرگ مغزی (۸) خود هستند و غیره، همگی راه‌حل‌هایی هستند که در سایر کشورها اجرایی شده‌اند.
تفاوت قابل‌ملاحظه عرضه عضو پیوندی و تقاضای آن (نیازهای برآورد نشده بیماران) در سرتاسر جهان منجر به وسوسه قاچاق اعضای بدن انسان می‌شود (۱). هرچه تقاضا بر عرضه پیشی بگیرد نرخ قاچاق اعضا بیشتر می‌شود (۲).
سود سالانه قاچاق عضو حدود ۸۴۰ میلیون تا ۱/۷ میلیارد دلار می‌باشد و تخمین زده می‌شود تنها ۱۰ درصد از پیوندهای انجام‌شده برای بیماران لیست انتظار در سراسر جهان به‌صورت قانونی می‌باشد. در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ تنها در ۲۵ کشور قاچاق اعضا وجود داشته است؛ درحالی‌که هم‌اکنون تقریباً در همه جای جهان این پدیده وجود دارد. در سال ۲۰۱۴ حدود ۱۲ هزار پیوند غیرقانونی اعضا در جهان انجام‌شده که دوسوم آن‌ها پیوند کلیه بوده است. قیمت کلیه در بازار سیاه بین ۵۰ هزار تا ۱۲۰ هزار دلار است درحالی‌که فروشنده عضو تنها ۱۰ درصد این مبلغ را به دست می‌آورد و مابقی سهم قاچاقچی و سایر واسطه‌ها می‌شود. بیشتر قربانیان، افراد با درآمد پایین هستند که غالباً به علت ضعف آگاهی از عواقب خطرناک این اعمال و به خیال خود با انگیزه انتفاع مالی دست به این اقدام می‌زنند که در صورت زنده ماندن از کار خود پشیمان می‌شوند (۲).
برای به تعادل رسیدن بازار اعضای پیوندی، کشورها می‌بایست فرآیندها و سیستم سلامت خود را به نحوی توسعه دهند که عرضه عضو پیوندی از طریق توسعه، گسترش و ارتقا برنامه‌های اهدای عضو (اهداکننده زنده یا اهداکننده فوت‌شده) افزایش یابد و مدیریت و برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از این منابع انجام گردد.
در ایران حدود ۲۵ هزار نفر در صف انتظار برای پیوند هستند و هر ۱۰ دقیقه یک نفر به این لیست اضافه می‌شود، هر ۲ ساعت یک نفر به علت نرسیدن عضو پیوندی فوت می‌کند، هر ۱۲ ساعت یک نفر عضو پیوندی را دریافت و به زندگی برمی‌گردد. در سال ۱۴۰۱ تعداد ۵ تا ۸ هزار بیمار مرگ مغزی در کشور بوده است که حدود هزار مورد رضایت به اهدای عضو داشته‌اند. شاخص اهدای عضو ایران از اهداکننده فوت‌شده در سال ۲۰۲۲ براساس آخرین گزارش منتشرشده ۱۲/۲۰ به ازای یک‌میلیون نفر جمعیت بوده که با شاخص اهدای عضو قابل‌قبول ۳۰/۸۰ و شاخص اهدای عضو ایده آل ۴۸/۷۰ فاصله زیادی دارد (۳) و ایران از میان ۴۶ کشور در جایگاه ۲۴ ام جهان و اول منطقه قرار دارد. کشورهایی چون اسپانیا، امریکا و پرتقال با نرخ ۴۶/۰۳، ۴۴/۵۰ و ۳۰/۸۰ در رتبه اول تا سوم جهان قرار دارند (۴).
از منظر نرخ اهدا به ازای اهداکننده زنده کشورهای ترکیه، کره جنوبی و عربستان صعودی با نرخ ۵۶، ۴۸/۰۲ و ۴۱ رتبه‌های اول تا سوم جهان را به دست آورده‌اند. ایران با نرخ ۱۵/۲۸ به ازای یک‌میلیون نفر جمعیت در جایگاه نهم جهان و چهارم منطقه بعد از کشورهای عربستان، عراق و سوریه قرار دارد (۴).
ازآنجاکه تا مسیرهای قانونی برای تعادل این بازار هموار نشود؛ از طریق راهکارهایی مثل ایجاد بازار سیاه، قاچاق اعضا، قاچاق انسان و غیره (که تبعات زیادی برای کشورها دارد) این تعادل، ایجاد خواهد شد؛ پس به تعادل رساندن بازار اعضای پیوندی اهمیت بسیاری برای نظام سلامت و بیماران دارد و می‌بایست استراتژی‌ها و اقدامات برای مدیریت این موضوع در سطح کلان و خرد برنامه‌ریزی و اجرا شود.
تغییر سیستم اهدای عضو از حالت انتخابی به انصرافی (۵)، اصلاح فرآیندهای تشخیص سریع مرگ مغزی به‌منظور افزایش تعداد اعضای واجد شرایط جهت اهدا (۶)، تلاش برای افزایش اثربخشی سیستم تخصیص اعضا (۶)، ایجاد شبکه جامع بانک اعضای بدن (۷)، مشوق‌های اهدای عضو برای اهداکنندگان مانند معافیت‌های مالیاتی (۷)، حمایت از خانواده‌های اهداکننده عضو، در نظر گرفتن اولویت‌هایی برای برخورداری از خدمات در نظام سلامت و غیره برای آن‌ها (۷)، قدردانی از خانواده‌های اهداکننده عضو فوت‌شده و ساخت مستند و برنامه‌های تبلیغاتی در خصوص اقدام خداپسندانه ایشان (۷)، اجباری کردن اهدای عضو افرادی که خودشان مسبب مرگ مغزی (۸) خود هستند و غیره، همگی راه‌حل‌هایی هستند که در سایر کشورها اجرایی شده‌اند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
